Komentarz praktyczny do wyroku WSA w Białymstoku z 18.12.2024 r., sygn. I SA/Bk 332/24

Postępowanie podatkowe często wiąże się z koniecznością gromadzenia specjalistycznych dowodów. Jednym z takich narzędzi jest opinia biegłego – na przykład rzeczoznawcy majątkowego. Ale co, jeśli podatnik uzna, że powołanie biegłego jest bezzasadne lub arbitralne? Czy może zaskarżyć takie postanowienie? Na to pytanie odpowiedział Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z 18 grudnia 2024 r., rozstrzygając spór między przedsiębiorcą a organem podatkowym.

Tło sprawy: przedsiębiorca kontra burmistrz

Spór rozpoczął się, gdy Burmistrz Miasta w trakcie prowadzonego postępowania podatkowego powołał biegłego rzeczoznawcę majątkowego. Celem było ustalenie wartości budowli znajdujących się na nieruchomości należącej do przedsiębiorcy, co miało wpływ na podstawę opodatkowania podatkiem od nieruchomości.

Przedsiębiorca nie zgodził się z tą decyzją i złożył zażalenie. Twierdził, że organ już dysponuje wystarczającym materiałem dowodowym (m.in. ewidencją środków trwałych), a samo postanowienie nie precyzowało ani zakresu opinii, ani momentu wyceny. W jego ocenie, powołanie biegłego było zbędne i mogło prowadzić do niepotrzebnego przedłużenia postępowania.

Decyzja, postanowienie – jaka jest różnica?

Aby zrozumieć, dlaczego sąd oddalił skargę, warto rozróżnić dwa kluczowe dla tej sprawy pojęcia, czyli postanowienie i decyzja.

Decyzja to akt administracyjny, który rozstrzyga o prawach lub obowiązkach strony. Przykładem może być decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego. Decyzję można zawsze zaskarżyć – najpierw w toku instancji, a następnie do sądu administracyjnego.

Postanowienie natomiast to forma rozstrzygnięcia wydawana w toku postępowania, która nie rozstrzyga merytorycznie sprawy. Postanowienia nie zawsze podlegają zaskarżeniu – chyba że ustawa wyraźnie tak stanowi.

Wyrok WSA: postanowienia o powołaniu biegłego nie można zaskarżyć

WSA w Białymstoku uznał, że złożone przez przedsiębiorcę zażalenie jest niedopuszczalne, ponieważ Ordynacja podatkowa nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia o powołaniu biegłego (art. 236 § 1 OrdPU). Innymi słowy, brak podstawy prawnej – brak środka zaskarżenia.

Sąd wskazał również, że samo powołanie biegłego nie wpływa bezpośrednio na prawa i obowiązki strony, ponieważ jest tylko elementem postępowania dowodowego. To dopiero decyzja kończąca postępowanie będzie miała realny wpływ na sytuację podatnika – i wówczas podatnik może zarówno kwestionować opinię biegłego, jak i jej przydatność.

Uprawnienia organu vs. prawa podatnika – kto decyduje?

Wyrok ten podkreśla asymetrię kompetencji pomiędzy organem podatkowym a podatnikiem w zakresie prowadzenia postępowania:

• Organ podatkowy ma prawo decydować o sposobie prowadzenia postępowania dowodowego – może z własnej inicjatywy powołać biegłego, gdy uzna, że potrzebuje opinii specjalisty.
• Podatnik nie ma możliwości kwestionowania samego powołania biegłego w toku postępowania, o ile ustawa tego nie przewiduje.

Jednak – i to ważne – podatnik nie jest całkowicie bezbronny. Może:

• uczestniczyć w przesłuchaniu biegłego,
• wnosić uwagi do opinii,
• złożyć własną opinię prywatną,
• i przede wszystkim: zaskarżyć końcową decyzję podatkową, w której organ ostatecznie powołuje się na opinię biegłego.

Czy powołanie biegłego może być nadużywane?

Skarżący w tej sprawie wskazywał, że biegły został powołany bez potrzeby – skoro dane już znajdowały się w dokumentacji. Rzeczywiście, czasem można mieć wątpliwości, czy powołanie biegłego to realna potrzeba, czy jedynie formalność lub narzędzie do przedłużania postępowania.

Tu jednak warto przypomnieć, że zgodnie z przepisami ustawy o podatkach i opłatach lokalnych – jeśli podatnik nie podał wartości budowli albo wskazał wartość odbiegającą od rynkowej, organ podatkowy wręcz musi powołać biegłego. W tym sensie nie jest to uznaniowe, lecz wynika wprost z obowiązku ustawowego.

Wnioski?

• Postanowienie o powołaniu biegłego w postępowaniu podatkowym nie podlega zażaleniu. Ordynacja podatkowa nie daje takiej możliwości – brak przepisu = brak środka prawnego.
• Prawa podatnika nie są naruszane, bo kwestionowanie opinii biegłego możliwe jest później – przy skardze na ostateczną decyzję.
• Organy podatkowe mają szeroką swobodę w zakresie gromadzenia materiału dowodowego – również poprzez opinie biegłych.
• Podatnik nie powinien pozostawać bierny. Warto aktywnie uczestniczyć w ocenie opinii biegłego, wnioskować o doprecyzowanie zakresu ekspertyzy, czy przedłożyć własne stanowisko eksperckie.

Podsumowanie

Wyrok WSA w Białymstoku przypomina, że postępowanie administracyjne – choć daje stronie liczne gwarancje – nie zapewnia możliwości kwestionowania każdej czynności organu od razu. Postanowienie o powołaniu biegłego to narzędzie procesowe, które nie rozstrzyga o istocie sprawy, dlatego nie podlega zażaleniu.

Nie oznacza to jednak braku kontroli – istotne jest to, by aktywnie dochodzić swoich praw w dalszym toku postępowania, szczególnie na etapie skargi do sądu administracyjnego. To wtedy rozlicza się cały materiał dowodowy – w tym również sens powołania biegłego. Jeśli prowadzisz sprawę podatkową i masz wątpliwości co do opinii biegłego – warto skonsultować się z profesjonalnym pełnomocnikiem. Czasem istotna może być nie tyle forma, co skuteczność działania w odpowiednim momencie.