Zanim rozpoczniesz sprawę sądową o dział spadku skalkuluj ile może Cię kosztować.
Po co przeprowadza się dział spadku?
Dział spadku to postępowanie, podczas którego określa się, które z przedmiotów wchodzących w skład masy spadkowej (spadku) staną się własnością konkretnego spadkobiorcy. Co ważne, aby przeprowadzić dział spadku, należy najpierw zostać uznanym jako spadkobierca, np. poprzez prawomocne postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia praw do spadku lub poprzez złożenie do sądu aktu poświadczenia dziedziczenia, sporządzonego przed notariuszem.
Zgodnie z art. 1038 § 1 ustawy – Kodeks cywilny – sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek, a jedynie z ważnych powodów można ograniczyć się tylko do części spadku. Do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności (art. 688 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego).
Przykładowo:
Pan Mariusz zmarł w dniu 2.12.2023 roku w Łomży. Był wdowcem. Pozostawił po sobie dwoje dzieci: Panią Agnieszkę oraz Pana Karola. Pan Karol w dniu 10.12.2023 roku złożył do sądu wniosek o dział spadku. Do masy spadkowej wchodzi mieszkanie, samochód oraz pieniądze na lokacie bankowej. Czy sąd rozpatrzy jego wniosek? NIE. Do rozpoczęcia działu spadku należy przedstawić wraz z wnioskiem prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabyciu praw do spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia. Inaczej mówiąc trzeba udowodnić, że Pani Agnieszka oraz Pan Karol są spadkobiercami po zmarłym ojcu – Panu Mariuszu.
Czy trzeba przeprowadzić postępowanie o dział spadku?
NIE. Nie jest konieczne zrobienie działu spadku. Współwłasność masy spadkowej może trwać latami. Ma to sens, jeżeli między spadkobiercami nie ma sporu odnośnie zarządu masą spadkową (majątkiem wchodzącym w skład spadku po zmarłym, np. nieruchomością).
Co ważne, do czasu działu spadku cały majątek spadkowy traktuje się jako całość, a spadkobiercy są jego współwłaścicielami. Jeśli spadkobiercy nie są w stanie dojść do porozumienia, wówczas należy zrobić dział spadku.
W jaki sposób można podzielić masę spadkową?
Zgodnie z art. 1037 § 1 k.c. dział spadku może zostać podzielony w ramach umowy między spadkobiercami lub mocą orzeczenia sądowego. Spadek można podzielić na trzy sposoby:
- Fizyczny podział nieruchomości (przykładem może być podział gruntu rolnego na mniejsze działki);
- Przyznanie na wyłączną własność jednego z dotychczasowych współwłaścicieli z jednoczesną spłatą odpowiedniej części na rzecz pozostałych współwłaścicieli;
- Sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny). Sprzedaż rzeczy wspólnej następuje zwykle znacznie poniżej jej potencjalnej wartości, a więc współwłaściciele tracą.
Sąd właściwy w sprawie o dział spadku – czy napewno Łomża?
Sądem właściwym w sprawie o dział spadku jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
Jeżeli spadkodawca mieszkał w okolicach Łomży – sprawę należy złożyć w Sądzie Rejonowym w Łomży.
Jeżeli nie wiadomo gdzie mieszkał spadkodawca (tak czasem się zdarza), ale majątek – np. nieruchomość – leży w Łomży lub koło Łomży, sprawę należy złożyć w Sądzie Rejonowym w Łomży.
Zawsze będzie to Sąd Rejonowy w Łomży. Nigdy Sąd Okręgowy w Łomży (art. 628 k.p.c.) – nie ma znaczenia tutaj wartość przedmiotu sporu.
Przykładowo:
Do masy spadkowej po zmarłym Panu Krzysztofie wchodzą środki pieniężne na koncie oszczędnościowym w wysokości 500.000 złotych. W sprawie o dział spadku nie jest istotna wartość przedmiotu sporu, dlatego też, chcąc zainicjować postępowanie o dział spadku przed sądem, właściwym sądem będzie sąd rejonowy, który obejmuje swoją właściwością ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy.
Jakie są koszty działu spadku?
Strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 520 k.p.c.). Reguła ta, zastosowanie ma również, przy postępowaniu o dział spadku.
Koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki. Strona, która wnosi pismo do sądu podlegające opłacie lub powodujące wydatki jest obowiązania do uiszczenia kosztów sądowych (art. 2 ust. 1 oraz art. 2 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).
Czyli jakie są koszty działu spadku?
To zależy. Zależy od tego, czy strony są „dogadane” czy nie. Spójrzmy…
Zgodny wniosek o dział spadku
Warto dojść do porozumienia odnośnie podziału spadku przed pójściem do Sądem. Będzie taniej. Nie dość, że opłata zgodnego wniosku o dział spadku jest niższa (oszczędzamy pieniądze), to jeszcze samo postępowanie zakończy się szybciej – może nawet zakończyć po pierwszym posiedzeniu! Jeżeli zależy nam na czasie, spróbujmy dojść do porozumienia odnośnie działu spadku razem z innymi współwłaścicielami.
Gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do działu spadku, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku. Sąd przed wydaniem postanowienia pochyla się nad projektem podziału masy spadkowej, bada, czy projekt podziału został przygotowany według obowiązujących zasad oraz czy projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też czy nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych (art. 622 § 2 k.p.c.).
Zgodny wniosek o zniesienie współwłasności to taki wniosek kierowany do Sądu, w którym wszyscy współwłaściciele zgadzają się na określony podział zaproponowany przez Wnioskodawcę (czyli osobę, która inicjuje postępowanie w sprawie). Opłata od zgodnego wniosku o zniesienie współwłasności wynosi 300 złotych. W sytuacji, gdy wymagane jest również zniesienie współwłasności w masie spadkowej opłata sądowa wzrośnie do 600 złotych (art. 51 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).
Niezgodny wniosek o dział spadku
Nie ma porozumienia? Koszty będą duże.
W przypadku niezgodnego wniosku o dział spadku Sąd na początku zbada, czy jest możliwy fizyczny podział. Jeżeli nie – przystąpi do rozważań na temat zasadności przyznania konkretnej rzeczy na własność jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych. Sąd będzie analizował sytuację finansową tego ze współwłaścicieli, który ma konkretną rzecz przejąć. Może to być zarówno ruchomość w postaci samochodu, jak również nieruchomość w postaci lokalu mieszkalnego. Współwłaściciel powinien wykazać, że jego sytuacja finansowa pozwala na dokonanie odpowiednich spłat na rzecz pozostałych współwłaścicieli. Wysokość spłaty zależy oczywiście od wartości rzeczy wspólnej oraz wielkości udziału w rzeczy wspólnej każdego ze współwłaścicieli. W przypadku sporu co do wartości rzeczy wspólnej, w toku postępowania o zniesienie współwłasności wartość tę będzie określał biegły sądowy.
Jeśli zaś podział fizyczny rzeczy jest niemożliwy, a żaden ze współwłaścicieli nie chce przejąć nieruchomości na własność lub żadnego ze współwłaścicieli nie stać na poczynienie spłat, Sąd zarządzi sprzedaż rzeczy wspólnej.
Opłata od niezgodnego wniosku o dział spadku wynosi 500 zł, jeżeli w sprawie wymagane jest również zniesienie współwłasności – opłata sądowa wyniesie 1.000 złotych (art. 51 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).
Wynagrodzenie dla biegłego sądowego – rzeczoznawcy majątkowego
W sytuacji, gdy strony nie mogą się dogadać i kłócą się o wartość nieruchomości spadkowej, konieczne jest powołanie biegłego, który w fachowej opinii wyceni wartość poszczególnych składników masy spadkowej.
Biegły rzeczoznawca majątkowy otrzymuje wynagrodzenie za sporządzenie opinii w sprawie (art. 288 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego). Będzie to niemałe wynagrodzenie. Niestety prawo nie przewiduje cennika za ekspertyzę.
Wynagrodzenie biegłego – rzeczoznawcy majątkowego zależy od kilku czynników.
Przy ustalaniu kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego bierze się pod uwagę:
- Kwalifikacje biegłego i poniesiony przez niego nakład pracy (analiza dokumentów w sprawie, studiowanie literatury fachowej, studiowanie orzecznictwa, wizja lokalna, przygotowanie opinii w sprawie);
- Koszty zużytych materiałów przez biegłego (na przykład zakup mapek geodezyjnych);
- Inne wydatki niezbędne do wydania opinii (koszty, które biegły poniósł, np. ksero dokumentacji, bindowanie, koszty związane z przygotowaniem dokumentacji fotograficznej, koszty paliwa na trasie).
Zaliczka na opinię biegłego
Zapłata wynagrodzenia za sporządzenie opinii w sprawie o dział spadku dokonywana jest z zaliczek wnoszonych przez strony po zobowiązaniu do tego przez Sąd. Jednocześnie strony, które nie są w stanie pokryć opłat związanych ze sporządzeniem opinii, mają możliwość wnioskowania o zwolnienie z zapłaty kosztów sądowych.
Ale zaliczka zazwyczaj nie pokrywa wszystkich kosztów. Całkowite wynagrodzenie biegłego jest rozliczane na koniec sprawy.
Biegli innych specjalności
Jeżeli w spadku pozostawiono inne wartościowe przedmioty, a strony nie potrafią wyliczyć wartości, Sąd powoła biegłych innych specjalności. Np. biegłego z zakresu motoryzacji (pojazdy), z zakresu bankowości lub rachunkowości (wartość udziałów w spółkach), z zakresu broni i amunicji (wartość broni), z zakresu sztuki (antyki) itp.
Wynagrodzenie biegłych innych specjalizacji będzie obliczane adekwatnie do ich wiedzy, doświadczenia, stawki bazowej określonej przepisami oraz ilości godzin poświęconych na pracę.
Podsumowanie
Dział spadku to postępowanie, podczas którego określa się, które z przedmiotów wchodzących w skład masy spadkowej (spadku) staną się własnością konkretnego spadkobiercy. Przed zainicjowaniem postepowania w sprawie o dział spadku, należy najpierw zostać uznanym jako spadkobierca, np. poprzez prawomocne postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia praw do spadku lub poprzez złożenie do sądu aktu poświadczenia dziedziczenia, sporządzonego przed notariuszem. Nie jest konieczne przeprowadzenie postępowania o dział spadku. Współwłasność masy spadkowej może trwać latami, jeżeli spadkobiercy dochodzą do porozumienia między sobą odnośnie zarządu masą spadkową. Jeśli spadkobiercy nie są w stanie dojść do porozumienia, wówczas mogą złożyć wniosek o podział majątku spadkowego.
Sądem właściwym w sprawie o dział spadku jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W przypadku sądowego postępowania o dział spadku konieczne jest złożenie wniosku o dział spadku. Wiąże się to z opłatą sądową, która może wynieść od 300 do 1.000 złotych, w zależności od tego, czy wniosek jest zgodny lub niezgodny oraz czy masa spadkowa wymaga zniesienia współwłasności.
W przypadku chęci skorzystania ze wsparcia i prowadzenia sprawy o dział spadku przez profesjonalnego pełnomocnika, konieczne będzie zapłacenie jemu wynagrodzenia. Jest kilka sposobów rozliczenia się z pełnomocnikiem procesowym. Każdy ze sposobów zostanie omówiony przed podjęciem współpracy z pełnomocnikiem procesowym.
