Z kwestią dziedziczenia wiąże się szereg obowiązków prawnych. I jeśli wszyscy spadkobiercy zamieszkują w Polsce (i nie są ze sobą skłóceni! ;)), wówczas sprawa nie jest tak skomplikowana. Często jednak zdarza się tak, że część spadkobierców mieszka poza granicami Polski i nie ma możliwości osobistego udziału w postępowaniu spadkowym. Pojawia się wówczas pytanie: czy konieczny jest powrót do kraju, aby podzielić spadek? Odpowiedź brzmi: nie zawsze. Polskie prawo przewiduje rozwiązania, które umożliwiają przeprowadzenie sprawy spadkowej także na odległość. Ciekawa/y jakie? Czytaj dalej!

Postępowanie spadkowe przed polskim sądem

Sprawa o stwierdzenie nabycia spadku co do zasady toczy się przed sądem rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Procedura obejmuje kilka etapów:

• złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku,
• wyznaczenie terminu rozprawy,
• złożenie zapewnienia spadkowego przez spadkobierców,
• wydanie postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku,
• uprawomocnienie się postanowienia (po 7 dniach, jeśli nie zostanie złożony wniosek o uzasadnienie).

W sprawach niespornych, gdzie nie ma wątpliwości co do kręgu spadkobierców ani ważności testamentu, postępowanie może zakończyć się już na pierwszej rozprawie. W przypadku konfliktów lub konieczności przeprowadzania dowodów sprawa może potrwać nawet kilka lat i wymagać wielu rozpraw.

Zapewnienie spadkowe – czy trzeba być w Polsce?

Najistotniejszym elementem postępowania jest złożenie zapewnienia spadkowego. To oświadczenie składane pod rygorem odpowiedzialności karnej, w którym spadkobierca odpowiada m.in. na pytania o stan cywilny spadkodawcy, jego dzieci, pozostawione testamenty czy ewentualne wcześniejsze przyjęcie lub odrzucenie spadku.

Złożenie zapewnienia spadkowego to obowiązek, którego sąd nie może pominąć. Oświadczenie to musi zostać odebrane bezpośrednio od spadkobiercy – nie ma więc możliwości zastąpienia tej czynności pełnomocnikiem ani przesłania pisma, nawet sporządzonego u notariusza. Wyjątek dotyczy jedynie osób, które z mocy prawa działają przez przedstawiciela ustawowego, np. małoletnich lub ubezwłasnowolnionych. W praktyce jednak nie każdy spadkobierca musi składać takie oświadczenie. Wystarczy, że zrobi to jeden z uprawnionych, a pozostali mogą ograniczyć swój udział do reprezentacji przez pełnomocnika. Oznacza to, że jeśli w rodzinie znajdzie się osoba gotowa uczestniczyć w rozprawie i złożyć wymagane zapewnienie, inni – także mieszkający poza Polską – nie mają obowiązku osobistego stawiennictwa w sądzie.

Pełnomocnik procesowy – sposób na udział  w rozprawie na odległość

Dla spadkobierców przebywających za granicą najprostszym rozwiązaniem jest ustanowienie pełnomocnika procesowego. Pełnomocnikiem może być adwokat, radca prawny, a w określonych przypadkach także osoba bliska.

Pełnomocnictwo powinno zostać sporządzone na piśmie i podpisane przez mocodawcę. Jeżeli dokument sporządzany jest poza Polską, często konieczne jest jego uwierzytelnienie w formie notarialnej lub w polskim konsulacie. W zależności od treści pełnomocnictwa pełnomocnik może podejmować wszystkie czynności w imieniu spadkobiercy albo tylko określone działania (np. złożenie wniosku, odbieranie korespondencji, udział w rozprawie).

Dzięki temu spadkobierca nie musi osobiście uczestniczyć w postępowaniu, a sprawa może być skutecznie prowadzona przez profesjonalnego przedstawiciela.

Pełnomocnik do doręczeń – obowiązek dla osób mieszkających za granicą

Zgodnie z art. 1135^5 Kodeksu postępowania cywilnego osoba, która mieszka poza Polską i nie ustanowiła pełnomocnika procesowego, musi wskazać pełnomocnika do doręczeń w Polsce.

W przeciwnym razie pisma kierowane do niej będą pozostawiane w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, co grozi utratą prawa do obrony czy uchybieniem terminom.

Pełnomocnikiem do doręczeń może być dowolna osoba, zamieszkała w Polsce – członek rodziny, znajomy czy też profesjonalny pełnomocnik. W praktyce najbezpieczniejsze jest powierzenie obu ról – procesowej i doręczeniowej – adwokatowi lub radcy prawnemu.

Czy można przeprowadzić sprawę spadkową całkowicie bez przyjazdu do Polski?

W wielu przypadkach tak. Jeśli przynajmniej jeden ze spadkobierców stawi się w sądzie i złoży zapewnienie spadkowe, pozostali mogą być reprezentowani przez pełnomocnika. Dodatkowo wskazanie pełnomocnika do doręczeń zabezpiecza prawidłowy obieg korespondencji.

Trzeba jednak pamiętać, że nie da się całkowicie uniknąć obecności któregokolwiek ze spadkobierców w sądzie. Choćby jedna osoba musi złożyć zapewnienie spadkowe osobiście. W sytuacjach, gdy nikt nie stawi się na rozprawę, sąd może wzywać spadkobierców ponownie, a ostatecznie skorzystać z procedury wezwania przez ogłoszenie.

Podsumowanie

Osoby mieszkające poza Polską nie są pozbawione możliwości rozliczenia spadku wraz z rodziną. Choć prawo wymaga, aby zapewnienie spadkowe zostało złożone osobiście w sądzie, nie muszą tego robić wszyscy spadkobiercy – wystarczy jeden. Pozostali mogą być reprezentowani przez pełnomocnika procesowego, a dla zapewnienia sprawnego przebiegu postępowania powinni dodatkowo wskazać pełnomocnika do doręczeń w Polsce.

W praktyce oznacza to, że przy odpowiedniej organizacji sprawa spadkowa może zostać przeprowadzona bez konieczności powrotu wszystkich spadkobierców do kraju, co znacznie ułatwia życie osobom mieszkającym za granicą.

Pamiętajmy jednak, że każda sprawa jest inna. Jeśli masz pytania dotyczące konkretnej sprawy spadkowej, zapraszam do kontaktu.